DE TONIJN ZEGT: STOP! NU!

Al jaren trekken milieuorganisaties zoals Greenpeace en Sea Shephard aan de alarmbel. De blauwvintonijn in de Middellandse Zee is met uitsterven bedreigd. In 1999, was het aantal volwassen blauwvintonijnen al met 80% afgenomen. Nieuw onderzoek bevestigt dat de blauwvintonijn in de Middellandse Zee wellicht definitief zal verdwijnen. Misschien al vanaf 2012. Is er nog hoop?

Rond 1940 werd nog ‘slechts’ 300.000 ton tonijn gevangen, meestal met lijn en haak. In 2010 werd er 4.000.000 ton tonijn gevangen, voornamelijk met purse seine netten (ringnetten). De zuidelijke blauwvintonijn en de noordelijke blauwvintonijn wordt sterk in haar voorbestaan bedreigd. De grootoogtonijn en de geelvintonijn zijn sterk overbevist. De langstaarttonijn, de zwartvintonijn en de witte tonijn of albacore worden overbevist.

Overconsumptie van verschillende tonijnsoorten

Sushi en sashimi zijn de belangrijkste oorzaak waarom de blauwvintonijn op de rand van uitsterven is gebracht. De blauwvintonijn heeft het status ‘ernstig bedreigd’ gekregen door overbevissing. De vraag naar zijn smaak blijft groeien. Zeker 85% van de Europese tonijn vindt zijn weg naar Japan. Tonijnkenners halen hun neus op voor de kweektonijn. Een lage kwaliteit tegen een lage prijs. Het is het basismateriaal voor de massaproductie van sushi en sashimi in de goedkopere sushi-restaurants en supermarkten. Vanaf de grote Tsukiji-vismarkt in Tokio en alle andere visafslagen in Japan kwamen de afgelopen weken berichten die de dreigende ramp bevestigen.

Consumentenorganisatie Testaankoop bevestigt

Bij een analyse van 26 tonijnproducten die aangekocht werden in supermarkten – achttien blikken tonijn natuur en acht blikken tonijn in olijfolie – trof consumentenorganisatie Testaankoop in 2010 in vijf gevallen kwik aan. Voor de meeste mensen bedraagt de toegestane dagelijkse inname 1,6 microgram per kilogram lichaamsgewicht. Dat bereikt men met de consumptie van drie dergelijke blikjes tonijn van tachtig gram per week’, legt Test-Aankoop uit. De verbruikersorganisatie wijst er ook op dat meer dan de helft van de geteste producten (zestien van de 26) te veel zout bevat om goed te zijn voor onze gezondheid. Vanaf 0,75 procent wordt het product beschouwd als slecht. Meer dan een procent wordt beoordeeld als heel slecht. Er bestaat volgens Test-Aankoop nochtans ‘geen technische noodzaak’ voor die zouttoevoeging.

Tonijn als indicator van kwaliteit oceanen

Geelvistonijn en grootoogtonijn kunnen volgens experten binnen drie to vijf jaar commercieel uitgestorven zijn, als de jacht niet gecontroleerd wordt. 90% van de grote vissen die populair zijn om te eten, zoals tonijn, zwaardvis, marlijn, kabeljauw, heilbot, rog en bot – zijn sinds het begin van de grootschalige industriële visserij in de jaren vijftig leeggevist. Die uitputting kan een verschuiving veroorzaken in oceaanecosystemen, omdat commercieel waardevolle vis wordt vervangen door kleinere, planktonetende vis. Nog deze eeuw zouden kwallen wel eens vis kunnen gaan vervangen voor menselijke consumptie.

Tonijn en grote bijvangst

Haaien, zeeschildpadden en 300.000 zeevogels vinden jaarlijks de dood, als bijvangst van de tonijn visvangst. Natuurorganisaties, bedrijfsleven en overheden weten dit. Om de bijvangst te minderen heeft men bij de long-liners de J-haken vervangen door ronde haken. Maar dat volstaat niet om de bijvangst onder de 40% te drukken.

Wat is de tonijn voor vis? Tonijn is een straalvinnige vis, die tot de familie van de baarsachtigen en makrelen behoort. De tonijn behaalt snelheden van 80km/h. Anders dan de meeste vissen, die wit vlees hebben, heeft de tonijn roze vlees. Dit komt door het myoglobine in zijn spieren. Deze rode spieren geven de tonijn een groot uithoudingsvermogen. De blauwvintonijn kan door zijn iets hogere lichaamskerntemperatuur in koelere wateren leven dan ander vissoorten. Tonijnen zijn jagers en voeden zich met makreel, inktvis, haring en kwallen. Ze leven in de Atlantische Oceaan, de Middellandse Zee, de Grote Oceaan en soms in de Noordzee. De Atlantische tonijn trekt ieder jaar tussen mei en juni in grote scholen naar de Middellandse Zee om kuit te schieten. Reeds 2000 jaar weet men dat de tonijn daar gemakkelijk te vangen is. Voordat er sprake was van industriële visserij in de Middellandse Zee, vingen vissers soms wel tonijnen van 900 kilo. Tot in de laatste voortplantingsgebieden van de Middellandse Zee wordt op tonijn gejaagd met inzet van steeds modernere schepen, uitgerust met hightechopsporingssystemen en een voortdurend toenemende vangstcapaciteit. Ondanks een internationaal verbod sporen kleine vliegtuigjes de tonijn snel en efficiënt op. Geen vis ontkomt. En de illegale, niet gerapporteerde vangst van tonijn is een bijkomend ernstig gekend probleem. 68% van de tonijn wordt gevangen in de Grote of Stille Oceaan (Stille Zuidzee), 22% in de Indische Oceaan en 10% in de Atlantische Oceaan en Middellandse Zee. Slipjack maakt 60% van de vangst uit, de geelvintonijn 24%, de grootoogtonijn 10%, de Albacore 5% en de blauwvintonijn nog slechts 1 à 2%. In de tonijnvisserij maakt men gebruik van purse seine netten, of ringnetten. De visser zet een visnet in een cirkel uit en sluit daarna de onderkant. De bijvangst hangt af van de doelsoort. De ringnetten variëren van klein tot groot (circa 150 meter hoog en 500 meter breed). Voordelen zijn: laag brandstofverbruik, geen bodemimpact. Nadeel: veel bijvangst.

Tonijn in blik: De Seychellen en het ISSF en WWF

De tweede grootste tonijnfabriek ter wereld staat in de Seysellen. 400 ton vis uit de Indische Oceaan wordt er dagelijks in blikjes geperst. Volgens wetenschappers en activisten zal het niet lang meer duren of er dreigt een boycot van tonijn uit deze regio. Rondom de Seysellen wordt één vijfde van alle tonijn op aarde gevangen. Industriële visserij verpulvert de plaatselijke bevolking. De International Seafood Sustainability Foundation (ISSF), een alliantie van acht grote handelsbedrijven en het Wereldnatuurfonds (WWF) om de sector te verduurzamen. Maar zowel de grootoogtonijn, de geelvintonijn en de witte tonijn worden in de meeste gebieden overbevist. De milieuvereniging Sea Shepherd heeft een campagne gelanceerd tegen de illegale vangst van blauwvintonijn in de Middellandse Zee. De campagne loopt tot midden juli 2012, waarbij onder meer acties worden gevoerd in Libische wateren, waar vele stropers actief zouden zijn. De officiële vangstperiode voor de blauwe tonijn in de Middellandse Zee loopt van half mei tot half juni, maar ook dan staat de visvangst onder strikte beperkingen van internationale quota. De organisatie zegt alles binnen de wettelijke grenzen te zullen doen om de bedreigde blauwe tonijn te beschermen. Onlangs kwam het in de buurt van Malta nog tot een treffen tussen Greenpeace en Franse vissers.

Wat kun jij doen?

Seafirst heeft samen met Noble House, verdeler van biologische en natuurlijke voeding, een actie opgezet om restaurants tonijnvrij te maken.

Hoe kun je steunen?

• Maak een donatie over aan Sea First Foundation België of Nederland.
• Stop met tonijn eten zowel in blik als in sushi en sashimi.
• Vermijd kattenvoer met tonijn.
• Vraag aan restaurants en snackbars die tonijn serveren om mee te doen met hun actie.
• Lees NON*FISH*A*LI*CIOUS: hét visvervangende kookboek met heerlijke alternatieven voor tonijn.

Steun deze acties om de wilde tonijn voor uitsterven te behoeden! Met jouw bijdrage schrijft Sea First zoveel mogelijk restaurants, snackbars en kantines in België en Nederland aan om te vragen tonijn van hun menukaart te schrappen. Ieder restaurant dat meedoet, krijgt een sticker voor op de deur, zodat de consument meteen ziet dat dit restaurant duurzaamheid belangrijk vindt. Als er geen vraag meer is, dan zal het aanbod stoppen! Voor Amanprana (bio en veggie super voeding als medicijn), is dit een eerste grotere actie. Sinds 1 januari 2011 engageert Amanprana zich om 10% van haar winst te besteden aan allerlei ‘red de zee’ acties. Bart Maes, oprichter van amanprana, zegt hierover: “Dit is een sociaal engagement van Amanprana tegenover onze aanhangers en klanten. Samen moeten we de zee redden! Het individu maakt het verschil.”

Bliss Magazine, November 2011