De Ayurveda kent vele begrippen. Het zou een uitgebreide studie vragen om deze allemaal te bespreken en te doorgronden. Drie begrippen zijn echter zo essentieel dat je ze moet kennen om de Ayurveda goed te kunnen doorgronden:

– Guna – Dravya – Dosha

Guna’s zijn eigenschappen, dravya’s staan voor de 5 elementen en dosha voor de beweging. Samen vormen ze de basis van drie constituties.

De termen die voor die constituties worden gebruikt – kapha, pitta en vata – kom je overal in de Ayurveda tegen. Alles in de Ayuveda wordt namelijk met behulp van deze drie termen benoemd: het lichaamsgestel, de lichaamsfuncties, de ziektebeelden, de delen van de dag, de delen van het jaar, en zelfs de delen van een mensenleven. Kappa,Vata en Pitta zijn als het ware de basis van de taal waarmee Ayurveda spreekt. Ook de voedingsleer wordt aan de hand van deze termen uitgelegd.

Wat zijn Guna’s in de Ayurveda?

Dit zijn eigenschappen die we kunnen waarnemen met onze 5 zintuigen : het gehoor (oren), de tastzin (vingers), het gezicht (ogen), de smaak (tong), en de reukzin (neus). Hier gaat het om de eerste waarnemingen dat we doen, zonder dat er sprake is van enige interpretatie.

Neem bijvoorbeeld een bosje kervel. Je ziet dat het mooi groen is, je voelt eraan en het voelt zacht aan, met je neus ruik je het aroma en met je tong proef je de pittigheid. Als je met het bosje kervel schudt, hoor je het geritsel. Dit zijn dus de eigenschappen van kervel.

Deze eigenschappen kunnen veranderen naargelang de omstandigheden verschillen. Leg je de kervel in de diepvries, dan zullen de blaadjes niet meer zacht zijn, maar hard. Gooi je het bosje in kokend water, dan zul je merken dat kleur, geur en smaak veranderen.

Het waarnemen van eigenschappen is essentieel om een diagnose te kunnen stellen. Daarbij werkt men met 10 eigenschappen: gewicht, temperatuur, vochtigheid, stevigheid, intensiteit, beweeglijkheid, elasticiteit, helderheid, textuur en structuur.

Gewicht, temperatuur en vochtigheid zijn de drie belangrijkste.

Hoe werkt dit in de praktijk? zie je iemand met veel rimpels, een droge huid en stijve spieren… dan betekent dit droogte. Vocht vermindert droogte dus voedsel met vochtige, smerende eigenschappen helpt. Iemand die last heeft van ontstekingen, kritisch is en snel boos wordt, heeft baat bij een verkoelend dieet.

Dravya’s of de elementen in Ayurveda

Dravya staat voor materie, dat wat tastbaar is. Daarmee schilt het van de Guna’s. Guna’s gaan immers over gewaarwordingen en zijn nooit materieel. Een Guna ervaar je, maar kun je niet vastpakken. Een bosje kervel bijvoorbeeld kun je vastpakken, maar zijn kleur, lichtheid en geur niet.

De materie of de Dravya is opgebouwd uit 5 basiselementen: ether, lucht, vuur, water en aarde. Deze 5 elementen laten zich het best onderscheiden aan de hand van hun eigenschappen. Ether heeft de eigenschap van “licht”, aarde heeft de eigenschap “zwaar”. Ether, lucht, water en aarde zijn koud, terwijl vuur warm is.

Dosha’s in Ayurveda

Dosha staat in de Ayurveda voor beweging of activiteit. Daarbij worden er drie vormen onderscheiden: een echte beweging, een niet-beweging, en een beweging die een verandering met zich meebrengt.

Bij een echte beweging wordt er iets verplaatst in een ruimte. De tegenpool van beweging is stilstand. Stilstand zien we bijvoorbeeld in de bergen die al eeuwen op dezelfde plaats staan. Stilstand heeft ook een bedoeling in de natuur. De laatste vorm van beweging is, de beweging die verandering met zich meebrengt, de beweging van transformatie. Bijvoorbeeld een kind dat opgroeit tot een volwassene, een plant die in de lente bloeit,….

• Kapha is de stilstaande of niet-beweging
• Pitta is de transformerende beweging
• Vata is de verplaatsende of echte beweging.

Deze drie bewegingen sturen het leven, het zijn de drie pijlers in het bestaan. Bijvoorbeeld het wisselen van de seizoenen, het verloop van een dag, je gemoedstoestand,…

Deze drie bewegingen sturen het leven, het zijn de drie pijlers in het bestaan. Bijvoorbeeld het wisselen van de seizoenen, het verloop van een dag, je gemoedstoestand,…

Energie in Ayurveda (prana)

Naast bepaalde eigenschappen en smaak heeft voedsel ook energie. De energie is onafhankelijk van de smaak. Voedsel dat bijvoorbeeld zoet, bitter of scherp smaakt en dus een verkoelend effect heeft, kan nog warme energie hebben. Een voorbeeld hiervan is dille. Dillezaden zijn zoet en scherp, maar ze hebben verwarmende energie. Kokosnoot, pepermunt en rozenblaadjes zijn verkoelend. Verwarmende kruiden zijn gember, peper en mosterdzaad.

Het is goed om te weten dat je de energie van voedsel kunt beïnvloeden door middel van bereiding, kruiden en specerijen. Dit is belangrijk als je je lichaam weer in balans wilt brengen. Als je bijvoorbeeld trage spijsverteringsproblemen hebt, is het goed om warm voedsel te eten. Warm voedsel, zoals stevige soep, kan snel worden verteerd. Nadat je de soep hebt gegeten, zul je merken dat je sneller honger krijgt en je stoelgang kan ook versnellen. Als je problemen hebt met de spijsvertering, is het goed om voedsel te eten dat koel is, zoals een zoet gebakje of een kom gekookte rijst. U zult merken dat u niet snel meer honger zult hebben en dat uw stoelgang langzamer, vettig of zelfs helemaal droog zal zijn. U kunt dus de energie van het opwarmende of afkoelende voedsel regelen. Als je spijsvertering traag is, wil je misschien nog steeds voedsel met koele energie eten, zoals een rauwe appel. Als je het zonder enige toevoeging of bewerking eet, koelt het je spijsvertering af. Het beïnvloeden van de energie van voedsel is ook de belangrijkste reden dat Ayurveda vaak met kruiden of specerijen werkt.

Bij de indeling van het voedsel wordt niet alleen rekening gehouden met de eigenschappen, smaken en energie, maar ook met de aard van de effecten. Zo zijn er sommige voedingsmiddelen die een positief effect hebben op het bloed, andere voedingsmiddelen zijn goed voor de huid, longen, etc.

In de Ayurveda heeft puur voedsel de voorkeur, daarom wordt er geen vlees gegeten. Je kunt ook zien waar het eten vandaan komt. Respect voor natuur en milieu betekent ook respect voor de omstandigheden en intenties waarin groenten worden verbouwd. Deze aandacht wordt met respect voortgezet bij de bereiding van het eten. Kookintenties beïnvloeden de energie van je eten. Eten moet met liefde en aandacht worden bereid, met positieve gevoelens naar de mensen die je maaltijd zullen eten.

Bron: Het Ayurveda kookboek van Lies Ameeuw

Het Ayurveda kookboek en Ayurveda uit het hart van Lies Ameeuw online beschikbaar op www.lies-ameeuw.be